Historie van de Sint Lambertuskerk.
Hoewel de datering van het dorp Vessem ouder is, stamt de toren van de Sint Lambertuskerk uit de 15de eeuw (plm. 1475) en staat bekend als een mooi voorbeeld van Kempengotiek. De kerk werd opgericht door het kapittel van Oirschot om de afstand tot de diensten voor kerkgangers te verkleinen. Tot dat moment ging men te kerk in Bergeijk of Oirschot. Het benoemingsrecht voor priesters in Vessem bleef bij het kapittel van Oirschot.
De naam Lambertus verwijst naar Lambertus van Maastricht (geb. ca. 638). Hij was bisschop van Maastricht en patroonheilige van de textielarbeiders. Met Willibrord, die in 691 uit Engeland gekomen was, bracht hij het evangelie naar de benedenloop van de Maas en naar De Kempen, het tegenwoordige Noord Limburg en Noord Brabant. Daarom zijn er in dit gebied nog veel kerken te vinden die zijn naam dragen. Op afbeeldingen is hij vaak te herkennen aan de bisschopsmijter en -staf en aan een lans die hij bij zich draagt.
In 1648 werd het Verdrag van Münster getekend waarmee een einde kwam aan de tachtigjarige oorlog en kwam het kerkgebouw in protestantse handen. Het zou duren tot de Franse tijd (1795 tot 1813) voor in de Zuidelijke Nederlanden de kerken weer onder katholiek bestuur kwamen. In Vessem vond dat plaats in 1798 met het betalen van een vergoeding van 1900 gulden plus 36 gulden voor de kerkbanken.
Bouw van de huidige Sint Lambertuskerk
In 1881/1882 werd in Vessem gestart met de bouw van een nieuw kerkgebouw tegen de nog bestaande toren. Dit ontwerp in neogotische stijl werd getekend door architect Hermanus Bekkers uit Tilburg. In 1882 werd het Loret-orgel teruggeplaatst dat al in 1868 in gebruik genomen was in de oorspronkelijke kerk. De kosten hiervoor bedroegen tweeduizend en tweehonderd guldens, exclusief de ‘transportkosten en logimenten en voeding der knegten en de heer Loret’. In Brabant zijn nog enkele exemplaren in gebruik, waaronder het Loret-orgel in de Heuvelse kerk in Tilburg.
Schilderingen
In 1890 werd de kerk geschilderd door kerkschilder Joseph Lommen uit Roermond, leerling van de beroemde architect Pierre Cuypers. Hij polychromeerde ook de voet van de preekstoel en de drie altaar tomben. In 1898 werd de kruisweg opnieuw geschilderd en in 1904 werden de basementen van de pilaren in de doopkapel van decoraties voorzien en werden de zijmuren bij de kleine altaren en het priesterkoor beschilderd.
Restauratie van de toren
Rond 1980 is begonnen met de voorbereidingen voor de restauratie van de toren. De kosten bedroegen rond fl.300.000,- Het Rijk betaalde 40%, de provincie 10% en de gemeente 30%. De parochianen brachten via giften en acties de rest bij elkaar.
De aanbesteding in 1985 kwam uit op 205.000 gulden en werd uitgevoerd door aannemingsbedrijf Jan en Toon Liebregts uit Vessem. Op 6 december 1985 werden haan en bol op de kerktoren teruggeplaatst en was de restauratie een feit.
Restauratie en aanpak vochtprobleem
Waarschijnlijk heeft de Sint Lambertuskerk vanaf de bouw last gehad van vocht in de muren. In 1990 bedroeg het vochtgehalte in de muren tussen de 15 en 20%.
Onderzoek van de Technische Universiteit in Eindhoven wees uit dat bij de steunberen doorslaand, en in de muren naar beneden zakkend vocht de voornaamste oorzaak was. Door het kerkbestuur werd een aantal maatregelen genomen, waaronder het vervangen van de voegen door een tras- en schelpenmortel, het plaatsen van nieuwe koperen goten, extra spuwers en het aanbrengen van een natuurstenen bedekking op de steunberen. Ook de loodslabben werden vervangen en het glas in lood werd voorzien van voorzetramen. De restauratie werd afgerond met het plaatsen van buitenverlichting die de kerk ’s avonds in een feeëriek licht zet. De gemeente Eersel financierde nieuwe verlichting voor de wijzers en de cijfers van de torenklok. Ook de monumentale Calvarieberg op het kerkhof werd gerestaureerd alsmede de Pietà die zich daarin bevindt.
Nieuw altaar Lambertuskerk Vessem (september 2012)
Het interieur van de fraai gerestaureerde Lambertuskerk in Vessem is zeven jaar geleden verrijkt met een prachtig neogotisch altaar. Het is gemaakt in het beroemde atelier van Willem Mengelberg in Utrecht en dateert uit 1903. Het is rijk versierd met schilderingen en houtsnijwerk in een neogotische stijl die perfect past bij de bouwstijl van de Lambertuskerk. Als de zijpanelen uitgeslagen zijn, toont het altaar de vijf ‘blijde geheimen’ van Maria. Als de zijpanelen zijn dichtgeslagen tonen die de vier westerse kerkvorsten Ambrosius, Augustinus, Hiëronymus en Gregorius.
Tot het altaar behoort ook een tabernakel met twee serafijnen op de deurtjes. Dit tabernakel wordt momenteel met steun van de Stichting Behoud Lambertuskerk Vessem, gerestaureerd. Het kent een lange historie en is in geopende staat een feest van kleur en vorm.
Oude schilderingen in de kerk
Bij de restauratie van de Lambertuskerk kwamen de oorspronkelijke neogotische beschildering van Joseph Lommen vrijwel onbeschadigd onder de dikke lagen verf en latex tevoorschijn. De Rijksdienst voor Monumenten oordeelde in 2006 dat de schilderingen behouden moesten blijven. Bestudering van de afbeeldingen en materialen brachten ook de oorspronkelijke ontwerper weer terug. Het ontwerp bleek van de hand van Lambertus Christianus Hezenmans, een Nederlands schilder, tekenaar en restauratiearchitect uit ‘s-Hertogenbosch.
Restauratie van de schilderingen
Vanwege de grote historische waarde van de schilderingen, startte het kerkbestuur een actie tot een complete restauratie. Voor de restauratie werd Double-M benaderd. Zij werden bijgestaan door een team van restauratoren. Niet alleen de teruggevonden schilderijen werden gerestaureerd maar ook verloren gegane schilderingen op het priesterkoor werden met behulp van oud illustratiemateriaal, opnieuw aangebracht.
In 2020 vormt de Lambertuskerk een belangrijke neogotische parel in de Kempen en heeft de Provincie Noord-Brabant de Lambertuskerk in Vessem uitgeroepen tot een van de 100 belangrijkste identiteitsbepalende monumenten in onze provincie.